Uppskot til samtyktar er lagt fyri tingið. Talan er um eitt anstøðuuppskot, sum í stuttum snýr seg um at fáa sálarfrøðingar inn í fólkaskúlan.

Sinnisbati var til hoyringar í málinum. Heilt grunnleggjandi er Sinnisbati av tí fatan, at jú meira vit kunnu fyribyrgja at børn og ung fáa álvarsligar sinnisligar avbjóðingar at dragast við, jú betri er tað. Fyri børnini, tey ungu, teirra familjur og ikki minst fyri trivnaðin í skúlunum og fyri alt samfelagið.

Málið LM-079/2020: Uppskot til samtyktar um økissálarfrøði er á uppá nógvar mátar eitt gott og slóðbrótandi uppskot.

At sálarfrøðingar blivu ein integreraður partur av fólkaskúlatilboðnum, eins og heilsufrøðingarnar eru tað í dag, hevði styrkt arbeiðið hjá lærarunum, námsfrøðingunum og stuðlað upp undir tað stóra arbeiðið, sum heilsufrøðingarnir longu gera úti á skúlunum umframt arbeiðið hjá Sernámi. Samstundis kann tað í summum førum lætta um summar av arbeiðsuppgávunum og trýstið á Sernám, tí meira fyribyrging av størri avbjóðingum, kann vera viðvirkandi til, at trupulleikarnar ikki vaksa seg so stórar, at meira viðgerð og fleiri skipanir skulu inn og gerast partur av málum. Samstundis má sernámsskipanin styrkjast munandi, soleiðis at tey enn betur enn í dag fáa loftað teimum børnum og ungum, sum hava størstu avbjóðingarnar.

Hóast barnaverndarstovunar kring landið hava møguleika at veita sálarfrøðiliga hjálp og viðgerð umvegis teirra stuðuls- og ráðgevingarskipan, kann tað í sjálvum sær gerast ein avbjóðing, at eitt barn, ið annars er vælfungerandi, skal gerast til eitt barnaverndamál.

Tá tosað verður um fyribyrging, snýr tað seg grundleggajandi um, at fokusið á okkara sinnisligu heilsu verður javnmett við okkara kropsligu heilsu. Heilsufrøðingarnar hava eina fjølbroytta útbúgving, har fokusið er flutt meira frá einans at snúgva seg um kropsligu heilsuna ímóti eisini at fevna um sinnisligu heilsuna. Tað er ordiliga jaligt. Hóast hetta jaliga rákið, kann í summum førum verða tørvur á meira og serfrøðiligari vitan innan sálarfrøðina.

Sinnisbati hevur ítøkiligar meiningar um, hvussu tilboðið við sálarfrøðingum í fólkaskúlanum skal skipast. Har eru ymiskar loysnir til leistir, sum kunnu nýtast. Eitt nú kann tað skipast á tann hátt, sum heilsufrøðingaskipanin er skipað í løtuni, har árligar viðtalur eru við flest allar nærmingar á skúlunum umframt at hava viðtalutíð gjøgnum skúlaárið annars. Stigmatisering av einstøkum nærmingum kann á henda hátt fyribyrgjast, soleiðis at mann heldur sær tilboðið sum eins fyri øll. Á tann hátt ger mann tað natúrligt og ein interegraðan part av okkara heilsufatan, at vit eins væl fara til eitt sálarheilsukanning eina ferð árliga, ella hvussu ofta tørvur skuldi verið á tí. Ein annar leistur kundi verið, at sálarfrøðingarnar eru á skúlunum nakrar tímar ella dagar um vikuna, soleiðis at opin hurð prinsippið kann praktiserast, og sálarfrøðingin á tann hátt eisini kann nýtast sum ráðgevi og sparringspartnari hjá heilsufrøðingunum.

Eitt uppskot um sálarfrøðingar í fólkaskúlanum er kærkomið, tí vit vita, at sinnisligar avbjóðingar millum tey ungu eru vaksandi. Hetta er ikki eitt serføroyskt fyribrigdi, men vit síggja tíverri, at føroysk ung í summum aldursbólkum hava tað verri samanborið við onnur lond, vit ofta leggja okkum upp at. Tað er ein avbjóðing, sum samfelagið og politiska skipanin mugu taka í allarstørsta álvara. Ikki bara tí vit í Sinnisbata siga tað, ella tí Fólkaheilsuráðið sigur tað, men eisini tí altjóða heilsustovnar siga tað. Serfrøðin sigur tað.

Longu nú er sálarsjúka størsta sjúkrabyrðan millum heilt ung fólk. Vit síggja, at hjá helvtini av øllum, ið verða rakt av sinnisligum sjúkum, sæst tað áðrenn 14. liviár og hjá 75% áðrenn 24. liviár. Samstundis síggja vit, at fleiri ung enda í ólukkuligum støðum, har rúsevni og misnýtsla fylla. Tað er ein samfelagsábyrgd, vit mugu lofta og ongantíð ov skjótt.

Uppskotið um økissálarfrøði fevnir ikki einans um fólkaskúlarnar, men leggur eisini upp til, at skipanin skal lofta børnum heilt niður í dagsstovnaaldur. Tað kann Sinnisbati einans taka undir við og mæla politisku skipanini til at taka undir við. Fyribyrging er lykilin.

Týdningarmikið er at síggja hesa skipan og uppskot sum eina íløgu í framtíð okkara, tí hóast vit helst ikki vilja seta tøl á trupulleikarnar hjá fólki, so er tað ongin loyna, at tað ikki loysir seg fyri samfelagið IKKI at leggja í. Tað gevur til eina og hvørja tíð meining at gera íløgur í skipanir, sum kunnu virka fyribyrgjandi og styrkja tey tilboð, sum longu virka á økinum.

Hóast uppskotið er eitt anstøðuuppskot og bleiv felt við 2. viðgerð í tinginum hin. 27. apríl, so mælir Sinnisbati til, at arbeitt verður víðari við uppskotinum og at ein loysn verður funnin í felag, sum er hóskandi fyri allar partar og fakfólk, ið longu arbeiða á dagstovnaøkinum og í okkara fólkaskúla.

Sinnisbati
Laura Apol
Aðalskrivari